28 – Azië: De onmythische God

Rosenzweig acht het mythische van het westen hoger dan de “geestesgodsdiensten” van het oosten. De openbaring sloeg niet toevallig de weg naar het westen in. De godheden van China en India zijn schaduwbeelden, fenomenen uit de oertijd. De opmerkingen over China laat ik even liggen. De geest van India “ … put … zich uit op de straat tussen het ‘niets’ en de loutere, alles doordringende stilte van het wezen, van de goddelijke physis”. Brahman kent de vrijheid niet en blijft dood. De goden zijn “… constructies die een terugval in het elementaire betekenen”. Die teruggang leidt tot het ‘niets’.

Brahma moet eindeloos herhaald beaamd worden. Maar in dat ‘ja’ ligt het ‘nee nee’ opgesloten. Zo ontdekte men het ‘ja’ als ontkenning van het ‘niets’. “In het ene oneindige ‘zo’ werd het oneindige ontelbare “niet zo, niet zo” tussengevoegd.” “Het wezen van de godheid was het ontkende ‘niets’”. Dan is er nog één sprong naar het ‘noch-noch’ van het ‘niets’ en het ‘niet-niets’. Hier plaatst het boeddhisme het nirwana als uiterste. Daar achter ligt slechts het zuivere ‘niets’.  “Het eerste stadium op de weg, die van het ‘niets’ tot het ‘niet-niets’ voert, wordt door dit begrip gekenmerkt in een laatste nog enigszins mogelijke vervluchtiging van al het wezen.”

Opmerkingen:

1             Het belangrijkste dat ons opvalt in deze eveneens compact geschreven paragraaf, is dat de godsdienst van India in vergelijking met de beschrijving van God door Rosenzweig de weg terug gaat, terug naar een vrijwel absoluut niets. De begrippen leven en vrijheid passen niet bij de goden van India. Dat de beaming van Brahman met ‘ja’ feitelijk een ‘nee-nee’ inhoudt, laat ik voor rekening van Rosenzweig. Het is in zijn betoog wel een passende schakel op de weg naar het ‘niets’.

2             Ik citeer de opmerking van Alex van Ligten bij deze paragraaf: “Het Brahman is het universum, niet te verwarren met Brahma, de Indiase godheid. Het Brahman is de ultieme realiteit, het ‘een en alles’ waaruit alles is ontstaan.” Alex van Ligten corrigeert Rosenzweig stilzwijgend door “die Wesenhaftigkeit des Brahman” met “de wezenlijkheid van Brahma” te vertalen. M.a.w.: Rosenzweig heeft Brahman met Brahma verward.