18 – Bij de methode

Franz Rosenzweig gaat zijn werkwijze verduidelijken door de film terug te draaien: het tot ‘niets’ worden. Dit gebeurt door de ontkenning van het ‘iets’ (Ichts), dan wel de beaming van het ‘niet-iets’ (Nicht-Ichts). Het ‘ja’ wordt ‘nee’, ‘nee’ wordt ‘ja’. Dit heet in het Duits ‘Verwesung’ = + ontbinding. De beaming van het ‘niets’ heet vernietiging. Het positieve wezen wordt opgelost tot ‘niets’. Mephisto wil het kwade, het eeuwig lege, begeert het ‘niets’, dat is beaming en leidt dus tot vernietiging. Overigens is dit nooit het, maar een ‘niets’. Zo maakt Rosenzweig duidelijk dat in dit ‘niets’ een potentieel wezen kan liggen, oorsprongen van het bepaalde.

Rosenzweig benadrukt dat het om het ‘niets’ van God gaat. We maken van zijn niets een probleem en zeggen: “als God is, dan geldt van zijn ‘niets’ het volgende …” Wat opwelt als “het wezen”, wat uitbreekt als “de daad”, zijn wezen en daad van God. Alle begrippen liggen binnen het kader van het ‘niets’ van God. Het ‘al’ is in stukken gebroken, die stukken verzinken, zijn stuk voor stuk een ‘al’. Pas later groeien zij samen tot een nieuw ‘al’.

Opmerkingen:

1             Rosenzweig maakt door omkering van het proces schitterend duidelijk hoe in het ‘niets’ van God een potentieel wezen, een potentiële daad verborgen aanwezig zijn.

2             Wat Rosenzweig ‘Verwesung’ noemt, zouden wij ook ‘ontlediging’of kenosis kunnen noemen (zie Fil. 2,5-11). Bij Eckhart is dit “lassen’, loslaten en in Zen is dit het principiële uitgangspunt.

3             Wat me opvalt, is dat Rosenzweig begon met: “Wij weten niets van God”. Nu schrijft hij wat algemener over “een ‘niets’ van God”, zonder dit te betrekken op ‘weten’.

4             Rosenzweig komt terug op de Einleitung: het idealisme heeft afgedaan, het ‘al’ is in stukken geslagen. Hij kondigt aan dat die stukken weer kunnen samengroeien, maar dat ligt in De “Stern der Erlösung”  nog ver voor ons.

5             Alex van Ligten tekent aan dat het “rijk der moeders” naar Goethe’s Faust verwijst, waar dit de aanduiding voor de oerelementen , de oerkrachten, is. Mephisto is in dat stuk, zoals bekend, de duivelsfiguur.